Część ćwiczeń stymulujących
różne części ciała oraz funkcje można kontynuować także w
domu.
Zabawy, które kształtują wyczucie
własnego ciała obejmują różnorodne formy ruchu występujące w
chodzie, biegu, cwałowaniu, itp. Dziecko ma poznać możliwości
swojego ciała, ma przekonać się jaki zakres obszerności mają
jego ruchy.
Ćwiczenia koncentrują się na
poszczególnych częściach ciała, i tak:
Głowa (ruchy potakiwania
zaprzeczania, itp.),
ramiona ręce (rzuty, chwyty,
zagarniania, rozgarniania, klaskanie, ruchy szerokie, zamachowe), tu-
łów (ruchy zamykające i otwierające ciało, ukłony, ruch do
muzyki),
nogi (różne chody: na palcach,
piętach, długimi skokami, przy spętanych nogach, podskoki, skoki,
tupanie, itp.).
Wałkowanie ciasta.
Pomoce: kocyki Przebieg zabawy:
Cała podłoga to wielkie ciasto,
które należy rozwałkować. Dziecko kładzie się na podłodze i
turla się w dowolnych kierunkach. Można do zabawy wykorzystać
także kocyki. Każde dziecko ma swój kocyk i turla się po nim.
Dzieci również mogą zawijać się i turlać w kocu.
Ślimak Pomoce: niepotrzebne
Przebieg zabawy:
Dzieci leżą na podłodze luźno
wyciągnięte w dowolnej pozycji (na boku, na plecach, na brzuchu).
Na umówiony sygnał zwijają się kłębek, tak jak ślimak chowa
się do skorupki. Po ustaniu sygnału rozluźniają mięśnie i
powracają do pozycji wyjściowej.
Stymulacja
sprawności manualnej :
Masy plastyczne – lepienie
Materiały i przybory: sól, mąka,
woda .Sposób wykonania: Zmieszać taką samą ilość soli co mąki
(wagowo, a nie objętościowo!). Dolać tyle wody, by uzyskać
konsystencję plasteliny. Wody używać jak najmniej, gdyż zbyt duża
jej ilość powoduje pękanie prac. Po wyrobieniu ciasto nadaje się
do lepienia. Gotowe prace układa się na natłuszczonej folii
aluminiowej, wkłada do nagrzanego piekarnika lub prodiża i wysusza
(„wypieka”) przez około 40 minut (zależy to od grubości
ciasta, ilości wody i wysokości temperatury). Temperatura nie
powinna przekraczać +150 stopni C, aby nie przypalić ciasta. Ciasto
można wyjmować z piekarnika, gdy będzie twarde jak gips. Prace
mogą również schnąć bez wypiekania, ale trwa to kilka dni
(zależnie od grubości ciasta). Suche wytwory maluje się akwarelą
bądź plakatówką, używając jak najmniej wody, bo ciasto ją
szybko chłonie. Malować trzeba zdecydowanie, w miarę możliwości
bez nanoszenia poprawek. Po wyschnięciu prace można polakierować
bezbarwnym lakierem, Ale nie jest to konieczne. Uwagi: Ponieważ
ciasto nie trzyma się dobrze w pozycji pionowej, łatwiej i lepiej
jest wykonywać figury płaskie lub niezbyt duże. Wprawdzie można
ulepić lalki, ale wówczas należy to robić na stożku zwiniętym z
folii aluminiowej.
Wybrane
przykłady ćwiczeń Rozwój percepcji wzrokowej
Chińskie cienie
Pomoce: lampa z reflektorem ustawiona
za zawieszonym prześcieradłem, różne, posiadające
charakterystyczny wygląd przedmioty (żelazko, butelka, czajnik,
rower…)
Przebieg: Osoba prowadząca
wyjaśnia, że zabawa ta polega na odgadywaniu –
rozpoznawaniu cieni znanych przedmiotów. Przedmioty te są następnie
umieszczone między lampą a prześcieradłem tak, aby rzucały cień
na prześcieradło. Dzieci odgadują – dając znać o tym, że
wiedzą, przez podniesienie ręki. Uwagi o realizacji: Dzieci mogą
również odgadywać - czyj profil widać na prześcieradle.
Rozwój
percepcji słuchowej
Wielkoludy i krasnoludki
Pomoce: bębenek. Przebieg: Dzieci
stoją w kole. Dorosły, mówiąc: „Maszerują wielkoludy” mocno,
powoli uderza w bębenek. Uczestnicy zabawy maszerują na palcach z
uniesionymi rękami. Na dźwięk szybkich i delikatnych uderzeń i
hasło „Krasnoludki biegają szybciutko” zaczynają biegać w
takt wystukiwanego rytmu. Uwagi o realizacji: Po pewnym czasie można
dawać sygnał do zmiany tempa marszu jedynie przy pomocy bębenka.
Rozwój
percepcji dotykowej
Co to za kształt?
Pomoce: kartonowe prostokąty z
naklejonymi na nie wyciętymi z materiałów o różnej fakturze
(papier ścierny, sztruks, folia aluminiowa…) kształtami figur
geometrycznych, tekturowe karty z oznaczonymi za pomocą nakłuć
konturami różnego rodzaju figur (figury geometryczne, litery,
cyfry). Przebieg: Dzieci oglądają najpierw kształty figur i
rozpoznają je. Następnie by udowodnić, że nasze ręce też umieją
czytać, próbują kolejno rozpoznawać kształty z zawiązanymi
oczami.
Rozwój
wrażliwości węchowej i smakowej
Zakupy (do jakiego sklepu
wchodzimy?)
Pomoce: krople wariantowe, frezje lub
inne kwiaty o silnym zapachu, chleb, perfumy, proszek do prania,
cebula…, opasy na oczy dla wszystkich uczestników zabawy.
Przebieg: Dzieci oglądają i wąchają pomoce. Będą „na niby”
odwiedzać różne miejsca. Z zawiązanymi oczami będą rozpoznawać
za pomocą węchu – gdzie są, w jakim miejscu można spotkać
zapach, który rozpoznały (np. chleb – piekarnia, itd.) Uwagi o
realizacji: Dzieci przy rozpoznawaniu mogą korzystać również z
dotyku. Podobnie można bawić się na rozpoznawanie zapachów
kwiatów, warzyw, owoców, itp.
Rozwój
wyobraźni
Co mogą ręce?
Pomoce: biały ekran (może to być
ściana), źródło światła (lampa z reflektorem). Przebieg: Po
zaciemnieniu pokoju rozpoczyna się „wyczarowywanie” za pomocą
cienia rzucanego przez ręce prowadzącego zwierząt, postaci…
Dzieci rozpoznają cienie i starają się naśladować ułożenie rąk
osoby prowadzącej. Dorosły zachęca dzieci do włączania się w
zaimprowizowaną scenkę (np. piesek goni wróbla itp.)
Ćwiczenie
uwagi
Nos – podłoga – lampa
Pomoce: niepotrzebne Przebieg zabawy:
Osoba prowadząca poleca uczestnikom zabawy patrzeć na niego,
słuchać uważnie, co mówi i wykonywać jego polecenia. Prowadzący
mówi „nos”, a jednocześnie pokazuje palcem wskazującym lampę
lub podłogę. Zabawa wywołuje wiele radości, bo dzieci najczęściej
wykonują polecenia gestów, a nie słów.
Usprawnianie
pamięci
Obserwatorzy
Pomoce: wskaźnik. Przebieg: Prowadzący
wskazuje przedmioty znajdujące się w różnych częściach pokoju:
stół, lampę, telewizor, półkę, itp. Dzieci w ciszy obserwują
nazwy przedmiotów w tej samej kolejności. Uwagi o realizacji:
Liczbę wskazanych przedmiotów można zmieniać w zależności od
możliwości dzieci.
Powyższe przykłady stanowią jedynie
niewielki fragment ćwiczeń, które można wykorzystać w pracy z
dziećmi w celu usprawniania różnych funkcji.
Możesz również modyfikować zabawy
w zależności od możliwości własnych i podopiecznych. Więcej
ćwiczeń usprawniających można znaleźć w publikacji Zarys
terapii dziecka. Metody psychologicznej i pedagogicznej pomocy
wspomagającej rozwój dziecka. Barbary Kaji (2001). Bydgoszcz:
Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej. Ponadto warto również zapoznać
się z następującymi publikacjami: Bogdanowicz, M. (1985), Metoda
Dobrego Startu. Warszawa: WSiP; Bogdanowicz, M. (1979). Materiały do
ćwiczeń Metodą Dobrego Startu. Gdańsk: WU UG; Gąsowska, T.,
Pietrzak - Stępkowska, Z. (1978). Praca wyrównawcza z dziećmi
mającymi trudności w czytaniu i pisaniu. Warszawa: WSiP; Bogucka,
J. (1989). Przykłady ćwiczeń schematu ciała, stymulacji
psychoruchowej rozwoju dziecka, wskaźniki niedojrzałości dziecka 5
i 6 letniego, w: ABC rehabilitacji dzieci, cz.2, red. Borkowska, M.
Pelikan, P. Warszawa; Wojewska - Wójcik (red.). Rehabilitacja
dziecka z porażeniem mózgowym. Bydgoszcz: WOM; Zuchora, K. (1985).
Wdech i wydech zawsze w zgodzie - ćwiczenia oddechowe dla
przedszkolaków. Warszawa: KAW. METODA WERONIKI SHERBONE .
Założenia ogólne Metodą
terapeutyczną o szerokich możliwościach zastosowania w pracy z
dziećmi jest Metoda Ruchu Rozwijającego (DevelopmentalMovement),
którą opracowała Weronika Sherbone. Jest to metoda niewerbalna,
uaktywniająca język ciała i ruchu. Odwołując się do tej metody
można za- łożyć, że ruch rozwijający świadomość własnego
ciała, świadomość przestrzeni i działania w niej oraz dzielenia
tej przestrzeni z innymi (co prowadzi do bliskiego kontaktu) służy
rozwojowi dziecka i może być wykorzystywany w terapii zaburzeń
rozwoju. Weronika Sherbone wyprowadziła swój system terapeutyczny z
naturalnych potrzeb dziecka zaspokajanych w kontaktach z dorosłymi.
Jego inspiracją było tak zwane baraszkowanie z matką, ojcem, które
to zawierają bliskość fizyczną oraz emocjonalne ciepło. Dziecko
musi mieć poczucie wyodrębnienia się od tego, co je otacza,
poczucie istnienia jako indywidualności. Ta świadomość powstaje w
dużej mierze dzięki doznaniom jakie płyną z poznawania własnego
ciała i odczuwania go w kontakcie z elementami otoczenia, dzięki
poruszaniu się w przestrzeni.
Według R. Labana z którego
koncepcji wywodzi się omawiana metoda, poznanie własnego ciała i
jego poruszania się w przestrzeni rodzi zaufanie zarówno do siebie,
własnego ciała jak i poczucie bezpieczeństwa w dzieleniu
przestrzeni z innymi. Można zatem powiedzieć, że daje możliwość
współprzeżywania z innymi ludźmi, poczucie wspólnoty, łagodzi
także lęk, poczucie zagrożenia, jakie czasem wywołuje konieczność
dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi. Sherbone – uczennica Labana
do swojej metody włączyła ćwiczenia, które są przydatne do
wyrównywania wielu zaburzeń rozwoju psychoruchowego u dzieci.
Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, kiedy jednocześnie występuje
większa ilość deficytów w rozwoju psychoruchowym oraz problemów
adaptacyjnych współistniejących z opóźnieniem w rozwoju
psychicznym. Warunkiem powodzenia terapii jest zabawowa, radosna
atmosfera, możliwość osiągania sukcesu w każdym ćwiczeniu oraz
wspólna satysfakcja z pokonywania trudności. Dzieci wraz z
rodzicami, instruktorami ćwiczą, ubrane w dresy, boso na podłodze.
Ćwiczenia prowadzone są w parach. Grupy ćwiczeń wspomagających
rozwój dziecka zawarte w Metodzie Ruchu Rozwijającego W. Sherbone:
1. Ćwiczenia prowadzące do poznania
własnego ciała.
2. Ćwiczenia pomagające zdobyć
pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.
3. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie
kontaktu i współpracy z partnerem i grupą.
4. Ćwiczenia twórcze.
Przykłady
ćwiczeń
Ćwiczenia prowadzące do poznania
własnego ciała:
a) służące wyczuwania własnego
ciała: leżenie na plecach, na brzuchu, ślizganie w kółko na
brzuchu, na plecach, kręcenie się w kółko na pośladkach,
czołganie się.
b) służące wyczuwaniu nóg i rąk:
podciąganie kolan do siadu skulonego, pchanie kolan do siadu
prostego, maszerowanie i bieganie, podnoszenie wysoko kolan,
chodzenie na palcach .
Wybrane przykłady ćwiczeń sztywnych
nogach, na „gumowych” nogach.
c) wyczuwanie nóg: dotykanie palcami
stóp u podłogi, uderzanie w podłogę piętami, uderzanie o podłogę
całą stopą.
d) wyczuwanie łokci: dotykanie
łokciami kolan, dotykanie łokciami kolan naprzemiennie.
e) wyczuwanie twarzy: wytrzeszczanie i
mrużenie oczu, zabawne miny
f) wyczuwanie całego ciała: leżenie
na plecach, turlanie się, leżenie z rękami wzdłuż ciała
(napinanie i rozluźnianie mięśni).
Ćwiczenia pozwalające zdobyć
pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu
a) ćwiczenia w parach – jedna osoba
robi mostek (pozycja na czworakach), a druga obchodzi ją na
czworakach, przechodzi pod, przez, nad i dookoła,
b) Ćwiczenia w grupach – grupa
tworzy „tunel”, reszta czołga się pod tunelem na plecach,
brzuchu.
Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie
kontaktu i współpracy z partnerem i grupą –
ćwiczenia „z” w parach (partner
aktywny i partner bierny) - w pozycji siedzącej należy pchać
partnera plecami starając się pokonać jego opór, a następnie
zmiana ról, - ciągnięcie za kostki ćwiczącego leżącego na
plecach lub brzuchu, - kołysanie (pozycja siedząca), tworzenie
„fotelika” dla ćwiczącego pasywnie, obejmowanie go i łagodne
kołysanie, - prowadzenie niewidomego, ćwiczący zamyka oczy i jest
oprowadzany.
Ćwiczenie „przeciwko” w parach
–
„skała”, ćwiczący staje w
rozkroku podparty lub siedzi mocno podparty o podłoże,
współćwiczący próbuje przesunąć „skałę” pchając go lub
ciągnąć w różnych kierunkach, - „worek”, to samo ćwiczenie
ze współćwiczącym leżącym na plecach lub brzuchu, a także
próba przewrócenia współćwiczącego na drugą stronę, -
„paczka”, dziecko zwija się w kłębek, a współ- ćwiczący
usiłuje „rozwiązać paczkę” ciągnąc go za ręce i nogi.
Ćwiczenia „razem” w parach
(obydwaj partnerzy aktywni) –
partnerzy siedzą złączeni plecami,
po czym wstają nie odrywając się od siebie, napierają na siebie
plecami tak, aby obydwaj powstali, - kołysanie się, partnerzy
siedzą przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, trzymają się za
ręce lub przeguby, na zmianę kładą się na plecy i są
przyciągani przez partnera.
Ćwiczenia „razem” w grupie
(trzy lub więcej osób) –
ćwiczenia skoczne: dwóch
współćwiczących wspomaga osobę skaczącą, trzymając ją za
dłonie i łokcie, - huśtanie: dwóch współćwiczących huśta
trzeciego, trzymając go za kostki i nadgarstek.
Ćwiczenia twórcze–
uczestniczący w ćwiczeniach proponują
własne ćwiczenia rozwijające wszystkie aspekty ruchu, tańce.
TECHNIKI
RELAKSACYJNE
Techniki relaksacyjne można zaliczyć
do metod, które mają charakter uniwersalny, to znaczy, że mogą
być stosowane zarówno w stosunku do dzieci jak i wobec dorosłych,
zarówno w psychoterapii, jak i oddziaływaniu terapeutyczno –
wychowawczym, o ile terapeuta posiada odpowiednie możliwości.
Wybrane przykłady ćwiczeń
Technika relaksacji według
Jacobsona w wersji B.Kaji
Uczenie relaksacji według Jacobsona
polega na wykonywaniu określonych ruchów rękami, nogami, tułowiem,
twarzą w celu napinania i rozluźniania kolejnych grup mięśni.
Powtarzane kolejno napinanie oraz rozluźnianie mięśni służy
początkowo odczuwaniu różnicy we wrażeniach płynących z mięśnia
napiętego, będącego w stanie kontrakcji i wrażeniach płynących
z mięśnia rozluźnionego. Relaksacji jako nawyku rozluźniania
własnych mięśni uczymy się stopniowo. Początkowo należy uczyć
się zmniejszania napięcia jakiejś określonej grupy mięśni,
przykładowo łydek, a następnie innych grup mięśni nie
zapominając jednocześnie o kontynuacji ćwiczeń rozluźniających
i napinających poprzednio ćwiczone mięśnie. Według Jacobsona
seria codziennych, systematycznych ćwiczeń stopniowo rozwija
umiejętność automatycznego odprężania mięśni. W związku z
tym, sama myśl czy zamiar rozluźnienia napięcia wystarczy do
uzyskania tego stanu bez potrzeby wykonywania jakichkolwiek ruchów.
Do tego sprzyjające jest również zjawisko rozprzestrzeniania się
relaksacji, co oznacza, że z chwilą kiedy jedna z grup mięśni
rozluźnia się, rozluźniają się także inne, nawet te pozostające
poza naszą kontrolą (np. serca, mięśni trzewnych, mięśni
pracujących wewnątrz klatki piersiowej). Jacobson wyklucza
stosowanie autosugestii (poleceń typu: moje ręce są ciężkie,
odprężone…) dopóki nie jest opanowane mechaniczne odprężanie
mięśni. W wersji Kaji (2001) zastosowanie techniki Jacobsona polega
na wykonywaniu przez nie celowych ruchów wymagających przeplatania
dwóch stanów: napinania i rozluźniania mięśni w czasie zabawy,
którą można nazwać „zabawą w silnego i słabego”.
Umiejętność odczuwania wrażeń płynących z mięśnia
rozluźnionego jest szczególnie ważna między innymi dla dzieci
nadpobudliwych, ponieważ większość z nich nie zdaje sobie sprawy
z tego, że ich mięśnie są w stanie ciągłego napięcia.
Schemat ćwiczeń obejmuje kolejno:
ręce, nogi, mięśnie tułowia, szyi oraz twarzy. Mówimy
dzieciom, że będą bawić się w „silnego i słabego”. Wtedy
gdy bawimy się w „silnego” mocno naprężamy nasze mięśnie,
np. rąk, a rozluźniamy je wówczas, gdy bawimy się w „słabego”.
Możemy przy tym wprowadzić postacie z bajek, opowiadań czy
aktualnych seriali telewizyjnych, z którymi się identyfikują np..
Gucio jest silny, bo najadł się nektaru. Im starsze dzieci tym
mniej potrzebne staje się wprowadzanie postaci z bajek.
Przykład opisu przebiegu ćwiczeń.
Dzieci leżą wygodnie na kocykach bądź
na dywanie. Nogi mają swobodnie wyciągnięte, a głowa jest złożona
na małej poduszce. Ramiona wyciągnięte mają być tak wzdłuż
tułowia, by się nie dotykały (w późniejszym etapie można
przeprowadzić także ćwiczenia w pozycji siedzącej).
1. Zegnij prawe ramię tak, by
naprężyć biceps. Jesteś silny, bardzo silny, naprężaj mocno.
(przez kilka sekund) Czujesz, jak bardzo napięte są twoje mięśnie?
A teraz jesteś słaby, rozluźnij napięte mię- śnie, połóż z
powrotem rękę na dywanie. Teraz wyraźnie czujesz, jak rozluźniły
się twoje mięśnie.
2. To samo, ale z lewą ręką.
3. Naciśnij, jak możesz najsilniej,
pięścią prawej ręki na klocek (z tworzywa sztucznego) położony
po twojej prawej stronie – jesteś silny, twoje mięśnie są
napięte. A teraz rozluźnij mięśnie, jesteś znowu słaby, nie
naciska już, czujesz ulgę, mięśnie rozluźniły się.
4. To samo, tylko z pięścią lewej
ręki. A teraz odpocznij chwilę, leż i oddychaj spokojnie, równo,
ręce twoje odpoczywają. 27Wybrane przykłady ćwiczeń
5. A teraz silna i słaba będzie
twoja prawa noga. Włóż klocek pod kolano i mocno ściśnij nogę w
kolanie, a teraz noga słabnie, rozluźniasz mięśni, wypuszczasz
klocek.
6. To samo ćwiczenie, tylko z lewą
nogą. 7. A teraz zobaczymy, czy masz tyle siły, by napełnić
powietrzem swój brzuszek. Wciągnij mocno powietrze w płuca i
napnij brzuszek jak balon, a teraz wypuść powietrze, rozluźnij
mięśnie, czujesz ulgę. 8. Naciśnij mocno głowę na poduszkę, na
której leżysz, głowa jest bardzo silna, naciskasz mocno, a teraz
rozluźniasz mięśnie, głowa nie naciska na poduszkę, odpoczywa,
czujesz ulgę.
9. Jesteś niezadowolony i groźny,
ktoś zniszczył twoją budowlę z klocków. Marszczysz czoło,
jeszcze mocniej, a teraz rozluźnij mię- śnie, niech odpoczną,
czoło jest gładkie.
10. Twoje oczy też możesz mocniej i
słabiej zaciskać powiekami. Spróbuj teraz zacisnąć mocno
powieki, jeszcze mocniej, a teraz rozluźnij je, odpocznij.
11. A teraz zaciśnij mocno szczęki,
żeby dotykały zębów. I górna i dolna szczęka jest silna, zęby
mocno naciskają na siebie. A teraz rozluźnij szczęki, czujesz
ulgę.
12. Ułóż wargi tak jakbyś chciał
powiedzieć „och” (lub zrób ryjek jak u małej świnki) i napnij
mocno mięśnie ust, a teraz rozluźnij mięśnie.
Relaksacja
neuromięśniowa według George’a S. Everly’ego i Roberta
Rosenfalda.
Ćwiczenia relaksacyjne można polecić
także rodzicom. Poniżej znajdują się przykłady ćwiczeń
relaksacyjnych według George’a S.Everly’ego i Roberta
Rosenfalda. Informacja wstępna: Na początku XX wieku prowadzone
były badania na uniwersytecie HARVARDA, które wykazały, że stres
i lęk są związane ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Napięcie
to jest uwarunkowane skróceniem, czyli skurczem, włókien
mięśniowych. W związku z tym zredukowanie napięcia mięśniowego
wpływa bezpośrednio na redukcję stresu i lęku i daje krótkotrwałą
ulgę. Dzięki właściwie przeprowadzonej relaksacji neuromięśniowej
osiągnąć można ogólne odprężenie całego organizmu, spokój
umysłu, znacznie większą koncentrację. Elementy te z pewnością
ułatwią i zintensyfikują specyficzne rozwiązanie szeregu sytuacji
zadaniowych. Relaksacja neuromięśniowa jest umiejętnością czynną
i jak każda umiejętność, wymaga systematycznego ćwiczenia,
cierpliwości, koncentracji na tym, co będzie wykonywane. Powinna
ona odbywać się w odpowiednim miejscu. Tutaj przedstawione zostaną
jedynie niektóre elementy. Właściwe ćwiczenia powinny być
wykonywane w domu w odpowiednich warunkach (powinno zostać
znalezione odpowiednie, spokojne miejsce, pozbawione zakłócających
bodźców, ostrego światła, elementów wpływających na
dekoncentrację. Powinno się mieć wygodne krzesła, na których
wykonywane będą odpowiednie ćwiczenia, chociaż relaksacja może
być użyteczna, gdy przeprowadza się ją leżąc w łóżku, gdyż
może pomóc spokojnie zasnąć. Przed rozpoczęciem relaksacji
należy rozluźnić ciasne części garderoby, zdjąć okrycie
wierzchnie (marynarkę, kurtkę, wszystko co uciska) krawat, okulary,
itp. System tej relaksacji wymaga, aby każ- da grupa mięśni była
naprężona dwukrotnie przez około 5 sekund. Można naprężać
każdą z grup mięśni nawet do siedmiu razy, jeśli czujemy
utrzymujące się w nich jeszcze napięcie. Napięcia mięśnia nie
można utożsamiać z jego naciągnięciem. Przy naciąganiu mięśnia
odczuwany jest również ból w sąsiednich stawach; mięsień
zaczyna drżeć lub dygotać tak, że nie można nad tym zapanować.
Należy zastosować wówczas mniejszy stopień napięcia lub unikać
tego ćwiczenia. Relaksacja neuromięśniowa całego ciała trwa
około 20 minut. Podczas skurczów mięśni nie wstrzymujemy oddechu,
oddychamy normalnie, wdychając powietrze przy napinaniu mięśni,
wydychając przy rozluźnianiu. Uczestnicy siadają wygodnie na
krzesłach. Prosimy, aby postarali się poczuć swobodnie. Zamykamy
oczy. Koncentrują się na oddychaniu. Powietrze przechodzi przez
nozdrza, dociera do płuc. Przy wdechu klatka piersiowa i żołądek
rozszerzają się, przy wydychaniu, zapadają. Koncentrują się
tylko na oddychaniu. Wybrane przykłady ćwiczeń 28 Zwracamy uwagę
na to, że najpierw będziemy opisywać każde ćwiczenie
relaksacyjne, a później wszyscy będą je wykonywać. Klatka
piersiowa Zaczynamy od klatki piersiowej. Mówimy, że za chwilę
wezmą bardzo głęboki oddech. Spróbują wciągnąć w płuca
niemal całe powietrze znajdujące się wokół nich. Dajemy znak do
bardzo głębokiego wdechu. Zatrzymują powietrze przez kilka sekund.
Rozluźniają się i wypuszczają całe powietrze z płuc, powracają
do normalnego oddychania. Pytamy, czy zauważyli napięcie w klatce
piersiowej przy wdechu i odprężenie przy wydechu. Niech spróbują
w myśli określić różnicę między napięciem a odprężeniem.
Powtarzamy ćwiczenie. Pytamy, czy odczuli odprężenie. Zwracamy
uwagę na to, by koncentrowali się na różnicy między napięciem a
odprężeniem we wszystkich grupach mięśni, którymi będziemy się
zajmować. Dolna część nóg Stawiają obie stopy płasko na
podłodze. Trzymając palce nóg na podłodze podnoszą jednocześnie
obie pięty najwyżej jak mogą. Utrzymują kilka sekund. Rozluźniają
mięśnie – pięty opadają lekko na podłogę. Powinni odczuć
skurcz w tylnej części łydek. Przy odprężeniu mogą odczuwać
mrowienie, ciepło. Przerwa 10 – 15 sekund. Trzymając nadal pięty
na podłodze podnoszą równocześnie palce obu stóp bardzo wysoko,
najwyżej jak mogą. Utrzymują pozycję przez kilka sekund.
Rozluźniają mięśnie opuszczając palce stóp na podłogę.
Przerwa 15 sekund. Powtarzamy ćwiczenie. Powinni odczuwać w dolnej
części nóg mrowienie, ciepło lub ciężkość wskazującą na
rozluźnienie. Przerwa 20 – sekundowa. Ręce Obie dłonie
równocześnie zaciskają mocno pięści. Utrzymują przez kilka
sekund – rozluźniają. Przerwa 5 – sekundowa. Powtarzamy
ćwiczenie. Przerwa 5 – sekundowa. Rozstawiamy palce obu dłoni
najszerzej, jak można. Utrzymują przez kilka sekund, rozluźniają
mię- śnie. Przerwa 3 – sekundowa. Powtarzamy ćwiczenie. Przerwa
20 –sekundowa. Barki Zwracamy uwagę, że mamy skłonności do
magazynowania napięcia i stresu w barkach. Ćwiczenie polega na
swoistym wzruszaniu ramion. Staramy się dotknąć barkami do uszu.
Unosimy barki do góry najwyżej, jak potrafimy. Utrzymujemy przez
kilka sekund, rozluźniamy mięśnie. Powtarzamy ćwiczenie.
Koncentrujemy się na odczuciu ciężkości w barkach. Przerwa 20 –
sekundowa. Twarz Zajmujemy się teraz obszarem twarzy. Rozpoczynamy
od ust. Uśmiechamy się tak szeroko, jak tylko możemy, od ucha do
ucha, bardzo szeroko. Utrzymujemy tę pozycję przez kilka sekund,
rozluźniamy mięśnie. Powtarzamy ćwiczenie. Ściągamy usta w taki
sposób, jak byśmy chcieli kogoś pocałować (kształt litery O).
Utrzymujemy tę pozycję przez chwilę i rozluźniamy mięśnie.
Przerwa 5 – sekundowa. Powtarzamy ćwiczenie. Przerwa 10 –
sekundowa. Przy zamkniętych oczach podnosimy brwi najwyżej, jak
potrafimy. Utrzymujemy pozycję przez kilka sekund i rozluźniamy
mięśnie. Przerwa 15 sekundowa. Powtarzamy ćwiczenie. Robimy krótką
przerwę, abyśmy poczuli odprężenie twarzy. Przerwa 20 – 25
sekund. Zakończenie Przy nadal zamkniętych oczach przekazujemy
uczestnikom, żeby odprężyli większość głównych mięśni
swojego ciała. Aby upewnić się, że wszystkie mięśnie zostały
rozluźnione, wymieniamy jeszcze raz w odwrotnej kolejności mięśnie,
które przed chwilą były aktywizowane i rozluźniane. Zaznaczamy,
że podczas wymieniania przez nas poszczególnych grup mięśni,
powinni rozluźnić się jeszcze bardziej. Będą czuli ciepłą falę
odprężenia, spływającą w dół przez całe ciało. Poczują
teraz odprężenie mięśni czoła, następnie odprężenie schodzi
do oczu i policzków, towarzyszące odprężeniu poczucie ciężkości
zstępuje do szczęk, szyi, i karku, przez kark do klatki piersiowej,
żołądka, ramion.
Wybrane przykłady ćwiczeń i
dłoni. Odprężenie zstępuje do nóg, ud, łydek i stóp. Teraz
zapewne czujecie, że całe ciało jest ciężkie, bardzo
rozluźnione. Jest to przyjemne odczucie, macie trochę czasu, żeby
cieszyć się z uczucia odprężenia. Przerwa 2 minuty. Przebudzenie
Uczestnikom przekazujemy informację, że chcielibyśmy, aby
skierowali swoją uwagę na siebie i otaczający świat. Będziemy
liczyć od 1 do 10. Z każdą liczbą będziecie czuli, jak umysł
staje się coraz bardziej czujny, a ciało coraz bardziej ożywione i
pełne siły. Gdy dojdziemy do 10, otworzycie i poczujecie się
lepiej niż w którymkolwiek momencie całego dnia rześcy, ożywieni,
pełni sił i chęci do podjęcia swoich zajęć. Zaczynamy
liczenie: 1, 2 – czujecie się coraz bardziej rześcy 3, 4, 5 –
jesteście coraz bardziej rozbudzeni 6, 7 – zaczynacie
rozprostowywać dłonie, stopy 9, 10 – otwieracie oczy Czujecie się
rześcy, rozbudzeni, umysł jest jasny, a ciało pokrzepione.
Omówienie Pytamy jak się czują po wykonaniu tych ćwiczeń
relaksacyjnych. Czy są rozluźnieni, zrelaksowani, czy też nie.
Przypominamy, że ten zestaw ćwiczeń powinni wykonywać minimum 2
razy dziennie: rano i wieczorem.
TECHNIKI PARATEATRALNE
Technika zmiany ról.
Technikę zmiany ról może zostać
wykorzystana szczególnie w pracy z dziećmi przejawiającymi
zaburzenia emocjonalne. Technika zamiany opiera się na założeniu,
że rola jaką będzie odgrywać dziecko powinna dać mu możliwość
zdobywania nowych doświadczeń mających charakter wychowawczo –
terapeutyczny. W praktyce oznacza to, iż przykładowo dla dziecka z
objawami lęku w interakcjach społecznych organizujemy zabawę, w
której to ono gra rolę nauczyciela, a nauczyciel przyjmuje rolę
dziecka. Na przykład można zacząć od zabawy w lekcję rysunków,
kiedy to nauczyciel (dziecko) poleca dziecku (terapeucie) wykonanie
jakiegoś rysunku. Warto tu zaznaczyć dziecku, iż może ono
krytykować pracę dziecka (terapeuty), dozwolone jest także
wyrażanie niezadowolenia czy wydawanie polecenia poprawy rysunku.
Daje to możliwość, zwłaszcza dziecku nieśmiałemu, poszerzyć
swoje doświadczenia psychologiczne o nowe (powinny być one
pozytywne) związane z przyjęciem roli kogoś ważnego w mniemaniu
dziecka (Kaja, 1986). W kolejnych seansach warto poprosić dziecko o
odegranie roli innego dorosłego, na przykład lekarza, do którego
przychodzi dziecko (terapeuta) uskarżając się na ból gardła.
Inne role z kolei powtarza się w przypadku występowania zachowań
agresywnych u dziecka. W tym wypadku należy przede wszystkim dążyć
do tego, by dziecko mogło wczuć się w sytuację poszkodowanego. W
tym celu dobiera się odpowiednie role. Przykładowo tematem może
być jakaś sytuacja przytoczona przez samo dziecko. Warto wtedy, by
dziecko zbliżyło się do stanu psychicznego osoby będącej ofiarą
sytuacji. Można także wykorzystać tu zabawę w telefonowanie z
zachowaniem omówionych wcześniej zasad. Dziecko nieśmiałe może
wówczas otrzymać rolę osoby wzywającej pomocy lekarskiej do
chorego dziecka, natomiast agresywnemu można polecić, by zadzwonił
do osoby poszkodowanej i przeprosił ją. Inne techniki parateatralne
Teatr palcowy, można rozumieć jako teatr, w którym dziecko
samodzielnie na palcach swojej ręki rysuje główki różnych
postaci i uzgadnia wspólnie z nauczycielem czy terapeutą to, co
będzie odgrywał. Mogą to być różne wydarzenia: sytuacje
występujące w domu, na podwórku czy w przedszkolu. Po czym dziecko
samo ustala, który palec, kim będzie i układa dialogi między
osobami.
Teatrzyk kukiełkowy jest formą
teatrzyku, gdzie dzieci samodzielnie wykonują kukiełki, które
potem wykorzystywane są w różnych sytuacjach. Scenariusz
przedstawienia nakreśla się jedynie w bardzo ogólny sposób.
Zabawa kończy się omówieniem z dziećmi jej przebiegu z
uwzględnieniem próby oceny, dlaczego dana sytuacja rozwinęła się
tak, a nie inaczej. Teatrzyk wyboru to kolejna forma teatrzyku, w
którym nauczyciel ustala z dziećmi temat zabawy, a następnie
wybiera jedno dziecko. Na zakończenie określa rolę jaką będzie
pełnić. Potem dziecko samo dobiera dla siebie współautorów,
którym przydziela role. W zabawie tego typu konieczne jest
kontrolowanie tego jak rozwija się sytuacja by móc zapobiegać
potencjalnie niebezpiecznym czy drastycznym momentom. Ważne jest, by
w proponowanych zabawach zwrócić uwagę na to, żeby dzieci same
podejmowały inicjatywę dotyczące wyboru tematu zabawy, podziału
ról i jej przebiegu. Proponowane techniki obok oddziaływań
terapeutycznych dają także możliwości diagnostyczne, co umożliwia
weryfikowanie diagnozy także w trakcie terapii.
SALA
DOŚWIADCZANIA ŚWIATA
Sala Doświadczania Świata jest to
specjalnie przygotowane pomieszczenie, wyposażone w różnorodne
urządzenia stymulujące rozwój zmysłów. Głównym zadaniem jest
stwarzanie możliwości odbierania nowych bodźców w atmosferze
relaksu.
źródło:
pm4lubin.szkolnastrona.pl/index.php?c=getfile&id=18
pm4lubin.szkolnastrona.pl/index.php?c=getfile&id=18
Opracowanie: Aurelia
Romaniec
Spis literatury cytowanej :
Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju
człowieka. Poznań: Zysk i S - ka Doroszewska, J. (1989). Pedagogika
specjalna. Podstawowe problemy teorii i praktyki rewalidacji
poszczególnych odchyleń do normy. Warszawa: Zakład Narodowy im.
Ossoliń- skich Wydawnictwo.
Informator dla rodziców dzieci w
wieku 0 – 7 lat. Wczesne wspomaganie rozwoju. Łódź 2008.
Gajewska, E. (2006).
Upośledzone Ja. www. biblioteka.
pl/articleHulsegge Jan (1993) Ad Verheul, Snoezelen nieco inny świat,
GielasRehabilitations – technik GmbH, Kraków Jankowska, A. (2009).
Jak wychowywać przedszkolaka. Bielsko
– Biała: Wydawnictwo Dragon Sp. z o.o. Kaja, B. (2001). Zarys
terapii dziecka.
Metody psychologicznej i pedagogicznej
pomocy wspomagającej rozwój dziecka. Bydgoszcz: Wydawnictwo
Akademii Bydgoskiej Kielar – Turska, M., Białecka – Pikul, M.
(2004).
Wczesne dzieciństwo. W: Harwas –
Napierała, Trempała (red).
Psychologia rozwoju człowieka.
Warszawa: PWN. Kielin, J. (2002). Jak pracować z rodzicami dziecka
upośledzonego. Gdańsk: GWP Kościelak, R. (1984).
Psychologia kliniczna upo- śledzenia
umysłowego. Gdańsk: Uniwersytet Gdański – Skrypty uczelniane.
Kościelska, M. (1984).
Upośledzenie umysłowe a rozwój
społeczny. Warszawa: PWN. Kościelska, M. (1995).
Oblicza upośledzenia. Warszawa: PWN.
Łakomy, D., Trojańska, M. (2008).
Doskonalenie harmonii, gracji i
precyzji poprzez zabawy ruchowe i ćwiczenia. W: Pileccy (red).
Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności
umysłowej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Kowalewski, L. (2008).
Psychologiczna i społeczna sytuacja
dzieci niepełnosprawnych. W: Obuchowska (red).
Dziecko niepełnosprawne w rodzinie.
Warszawa: WSIP Majewicz, P. (2008).
Gry i zabawy usprawniające uwagę i
pamięć W: Pileccy (red).
Stymulacja psychoruchowego rozwoju
dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. Kraków: Wydawnictwo
Naukowe Akademii Pedagogicznej. Muszyńska, E. (2008).
Ogólne problemy wychowania w rodzinie
dzieci niepełnosprawnych. W: Obuchowska (red). Dziecko
niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSIP Olszewski, S. (2008).
Zabawy i gry rozwijające funkcje
percepcyjne i wyobraźnię. W: Pileccy (red). Stymulacja
psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej.
Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej. Parys, K.
(2008).
Zajęcia stymulujące sprawność
manualną. W: Pileccy (red).
Stymulacja psychoruchowego rozwoju
dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. Kraków: Wydawnictwo
Naukowe Akademii Pedagogicznej. Pennock, K. (1994).
Ratowanie dzieci z uszkodzeniem mózgu.
Bookinista – Graffiti BC Toruń. Pilecka, W. (2008). Psychoruchowy
rozwój dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. W: Pileccy (red).
Stymulacja psychoruchowego rozwoju
dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. Kraków: Wydawnictwo
Naukowe Akademii Pedagogicznej. Pilecka, W., Wolska, D. (2000).
Gdy jesteśmy rodzicami dziecka
niepełnosprawnego. Poradnik. Kraków: Wydawnictwo JAK Andrzej
Choczewski. Piszczek, M. (2006).
Dziecko, którego rozwój emocjonalno –
poznawczy nie przekracza pierwszego roku życia.
Diagnoza, zasady terapii i ocena
efektów zajęć. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy
Psychologiczno-Pedagogicznej. Popielicki, M. (2001).
Kryzys psychiczny rodziców w związku
z pojawieniem się w rodzinie dziecka niepełnosprawnego Twardowski,
A. (2008).
Rodzina a dziecko niepełnosprawne. W:
Obuchowska (red). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSIP
Ziemska, M. (1986). Rodzina i dziecko. Warszawa: PWN
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz