U dzieci i dorosłych z zespołem Aspergera występuje skłonność do
wtórnych zaburzeń nastroju. Ich przyczyną może być uświadamianie
sobie problemów w zakresie społecznej integracji oraz znaczne trudności z
konceptualizacją emocji i radzeniem sobie z nimi. Gdy klinicyści
diagnozują wtórne zaburzenie nastroju, muszą wiedzieć, jak dostosować
standardowe metody terapii do niezwykłego profilu poznawczego osób z
zespołem Aspergera. Ponieważ podstawową metodą psychoterapii w
zaburzeniach nastroju jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), artykuł
ten analizuje modyfikacje tej terapii oparte na naszej wiedzy o zespole
Aspergera i wstępnych doświadczeniach klinicznych .
CBT była opracowywana i doskonalona w ciągu kilku dziesięcioleci i
okazała się skuteczna w zmienianiu sposobu myślenia i reagowania
pacjenta wobec takich uczuć, jak lęk, smutek i złość. Program leczenia
kładzie nacisk na deficyty poznawcze rozumiane w kategoriach
dojrzałości, złożoności i sprawności myślenia oraz na zniekształcenia
poznawcze rozumiane w kategoriach dysfunkcjonalnego myślenia i
nieprawidłowych założeń. Daje się więc on bezpośrednio zastosować u
pacjentów z zespołem Aspergera, u których, jak wiadomo, występują
deficyty i zniekształcenia w sferze myślenia.
- Terapia składa się z kilku elementów, z których pierwszym jest ocena
charakteru i nasilenia zaburzenia nastroju za pomocą skal samoopisowych i
wywiadu klinicznego.
- Następnym etapem jest edukacja emocjonalna,
obejmująca omówienie związku pomiędzy poznawaniem, emocjami a
zachowaniem oraz indywidualnych sposobów konceptualizacji emocji i
interpretacji różnych sytuacji, a także odpowiednie ćwiczenia.
- Kolejne
zadania to restrukturyzacja poznawcza, panowanie nad stresem,
autorefleksja i rozkład zajęć służących ćwiczeniu nowych umiejętności
poznawczych.
Restrukturyzacja poznawcza umożliwia pacjentowi
skorygowanie zniekształconych konceptualizacji i dysfunkcjonalnych
przekonań. Pacjent jest zachęcany do zbierania i weryfikowania
argumentów za lub przeciw własnym myślom i do spojrzenia w nowy sposób
na konkretne zdarzenia. Panowanie nad stresem i programy relaksacji
opartej na wykorzystaniu sygnałów służą wspieraniu reakcji
przeciwstawnych złości czy lękowi. Zadania autorefleksyjne pomagają
pacjentowi w rozpoznawaniu swoich stanów wewnętrznych, w obserwowaniu
swoich myśli i zastanawianiu się nad nimi oraz w tworzeniu nowego obrazu
Ja. Rozkład zajęć uporządkowanych pod względem stopnia trudności
pozwala pacjentowi na ćwiczenie nowych umiejętności pod kontrolą
terapeuty.
Ocena charakteru i nasilenia zaburzenia nastroju
Pierwszym elementem CBT jest ocena charakteru i nasilenia zaburzenia
nastroju, zdolności poznawczych pacjenta i ocena ich uwarunkowań. Kilka
skal samoopisowych opracowanych dla dzieci i dorosłych ze specyficznymi
zaburzeniami nastroju można zastosować u pacjentów z zespołem Aspergera.
W obrębie tej grupy klinicznej można jednak wykorzystać pewne konkretne
modyfikacje tych skal, gdyż osoby te lepiej oceniają swoje reakcje pod
względem ilościowym na podstawie obrazkowych przedstawień różnych stopni
przeżywania i wyrażania nastroju. Jako przykład można tu wymienić
termometr emocji, wykresy lub skalę głośności. Te analogiczne wskaźniki
służą określeniu oceny wyjściowej pacjenta, a także są wykorzystywane w
edukacji emocjonalnej i do pomiaru zmian, które można by przypisać
terapii. W celu wyeliminowania problemów z doborem słownictwa lepiej
używać testów wielokrotnego wyboru niż testów z pytaniami otwartymi.
Jako dodatkową pomoc do oznaczania zmian nastroju w dzienniku można
także wykorzystać obrazkowy słownik uczuć.
W skład oceny wchodzi również sporządzenie listy zachowań będących
wskaźnikami zmian nastroju. Wskaźniki te obejmują zmiany cech
charakterystycznych dla osób z zespołem Aspergera, takich jak:
poświęcanie większej ilości czasu na specjalne zainteresowania lub
przebywanie w samotności, sztywność lub niespójność ich procesów
myślowych czy też zachowania zmierzające do przejęcia kontroli w ich
codziennym życiu lub narzucenia jej innym. Są one dodatkiem do
konwencjonalnych wskaźników emocjonalnych, takich jak ataki paniki,
komentarze wskazujące na niską samoocenę i wybuchy złości. Konieczne
jest zebranie informacji o pacjencie z wielu różnych źródeł, ponieważ
dzieci i dorośli z zespołem Aspergera mogą wykazywać zupełnie różne
cechy w zależności od sytuacji, w jakiej się znajdują. Na przykład
zaburzenia nastroju mogą być słabo widoczne w szkole, ale bardzo wyraźne
w domu. W celu stwierdzenia, czy zmiany zachowań mają charakter
cykliczny i jakie konkretnie wydarzenia je wyzwalają, rodzice i
nauczyciele mogą prowadzić dziennik nastroju.
Aby określić poziom myślenia intelektualnego i styl uczenia się
pacjenta, przeprowadza się ocenę jego zdolności poznawczych za pomocą
standaryzowanych skal inteligencji. Niektóre osoby z autyzmem o wysokim
poziomie funkcjonowania i zespołem Aspergera mają nieproporcjonalnie
rozłożone umiejętności związane z myśleniem werbalnym i
wzrokowo-przestrzennym, więc wiedza na ten temat może pomóc w
określeniu, jakie strategie będą najbardziej zrozumiałe dla pacjenta:
czy strategie kładące nacisk na umiejętności werbalne, takie jak
rozmawianie i czytanie, czy też strategie oparte na umiejętnościach
wzrokowo-przestrzennych, takie jak rysowanie i odgrywanie ról. Jak na
razie nie dysponujemy wieloma standaryzowanymi testami do pomiaru
umiejętności myślenia społecznego czy rozumienia i wyrażania emocji, ale
literatura badawcza wymienia testy, które mogą być wykorzystane podczas
wstępnej oceny pacjenta. Przykładem są testy badające zaawansowane
umiejętności związane z teorią umysłu, konceptualizację przyjaźni oraz
zdolność rozumienia oznak mimicznych wskazujących na określone stany
emocjonalne. Na koniec ocenia się, czy najważniejsze osoby w życiu
pacjenta rozumieją i akceptują jego profil zdolności i czy jego nastrój
jest modelowany lub wzmacniany przez pewne osoby.
Edukacja emocjonalna
Pacjent dowiaduje się, że emocje tworzą pewne kontinuum od najmniej do
najbardziej intensywnych pod względem ich indywidualnego przeżywania i
wyrażania. Następnie uczy się umiejętności rozpoznawania stopnia
nasilenia emocji u siebie i u innych. Umiejętności te obejmują
identyfikację wewnętrznych i zewnętrznych sygnałów – od oznak
fizjologicznych do jawnych zachowań. Do identyfikacji wewnętrznych
sygnałów można użyć narzędzi biologicznego sprzężenia zwrotnego, takich
jak aparaty do słuchowej elektromiografii (EMG) i pomiaru galwanicznej
reakcji skóry (GSR). Pacjent sporządza listę psychologicznych,
poznawczych i behawioralnych sygnałów wskazujących na wzrost jego
emocjonalnego pobudzenia. Uczy się również identyfikacji obserwowalnych i
kontekstowych sygnałów wskazujących na stan emocjonalny innych osób
oraz naturalnych i adekwatnych sposobów reakcji na te sygnały. Ten
aspekt CBT jest niezwykle cenny dla pacjentów z zespołem Aspergera,
ponieważ mają oni trudności z konceptualizacją kontinuum przeżywania i
wyrażania emocji. W przypadku innych pacjentów program edukacyjny skupia
się bezpośrednio na emocjach lub nastroju, które mają największy wpływ
na ich codzienne życie, takich jak lęk, smutek czy złość, ale u osób z
zespołem Aspergera rozsądniej jest zacząć od wykorzystania prostych
pozytywnych emocji, takich jak poczucie szczęścia czy przyjemności, aby
najpierw nauczyć technik identyfikacji i mierzenia własnego nastroju. Może to obejmować stworzenie specjalnej książki czy teczki z
zestawem wybranych przez pacjenta pozycji, które ilustrują dobre
samopoczucie lub działają jako jego osobiste sygnały. Niektóre z tych
pozycji mogą być osobliwe i mogą odzwierciedlać szczególne
zainteresowania pacjenta, np. osoba interesująca się owadami może
załączyć obrazek przedstawiający rzadkiego żuka, jakiego ostatnio
zaobserwowała. Książka może służyć jako dziennik zawierający pochwały,
zapisy osiągnięć i rzeczy godne zapamiętania. Książka lub teczka jest
następnie używana na etapie restrukturyzacji poznawczej jako środek
zmiany nastroju i autopercepcji pacjenta. Gdy dana osoba zaznajomi się z
pozytywną emocją, terapeuta może przejść do nastroju lub emocji, która
jest głównym przedmiotem zainteresowania.
Podczas programu edukacyjnego należy upewnić się, że pacjent w taki sam
sposób interpretuje słowa używane do opisania poszczególnych stanów
emocjonalnych. Pacjenci z zespołem Aspergera i terapeuta mogą błędnie
interpretować zamierzone znaczenie konkretnego słowa lub wypowiedzi.
Można użyć termometru emocjonalnego, na którym pacjent i terapeuta będą
wskazywać punkt odpowiadający ich zdaniem danemu słowu lub uwadze.
Doświadczenie kliniczne sugeruje, że niektórzy pacjenci z zespołem
Aspergera mogą używać bardzo skrajnych wypowiedzi, takich jak: Chcę się
zabić, do wyrażenia bardziej umiarkowanego poziomu emocji, niż można by
oczekiwać u innych pacjentów. Program edukacyjny obejmuje zajęcia
służące rozszerzeniu zasobu słów i zachowań pacjentów z zespołem
Aspergera w celu umożliwienia im bardziej precyzyjnego i subtelnego
wyrażania uczuć.
Identyfikacja najbardziej wydatnych sygnałów w mimice, gestykulacji i
intonacji głosu drugiego człowieka może zająć dużo czasu i wymagać wielu
ćwiczeń. Najczęstsze błędy popełniane przez osoby z zespołem Aspergera
to nierozróżnianie sygnałów istotnych od nieistotnych oraz niewłaściwa
interpretacja sygnałów. Ta druga cecha może doprowadzić do błędnych
założeń na temat myśli i intencji innych osób. Przydatną techniką jest
zachęcanie pacjenta, aby myślał o sobie jako detektywie lub naukowcu
szukającym wskazówek i danych, który nie formułuje oskarżeń ani wniosków
bez dogłębnego zapoznania się z dowodami przemawiającymi za i przeciw
jego teorii.
Konwencjonalne programy CBT skupiają się głównie na edukacji
emocjonalnej, ale w przypadku programów przeznaczonych dla pacjentów z
zespołem Aspergera trzeba uwzględnić edukację w zakresie myślenia
społecznego. Obejmuje ona naukę reguł postępowania w sytuacjach
społecznych, rozwiązywania konfliktów i umiejętności związanych z
zawieraniem i podtrzymywaniem przyjaźni. Oczekiwanie i doświadczenie
złamania reguł społecznych może być jedną z przyczyn lęki, złości i
gniewu. Historyjki społeczne, opracowane przez Carol Gray specjalnie na
potrzeby tej populacji klinicznej, pokazują uzasadnienie tych reguł,
sygnały wskazujące daną regułę społeczną i plan postępowania w danej
sytuacji. Ponieważ wielu pacjentów z tą diagnozą jest stosunkowo
mniej sprawnych w zakresie umiejętności związanych z teorią umysłu, nie
udaje im się rozpoznać punktu widzenia, przekonań i myśli drugiego
człowieka, co sprawia, że mają skłonność do kłótni i konfliktu. Są
również mniej biegli w sztuce kompromisu i w strategiach podtrzymywania
rozmowy i interakcji. Takie sytuacje mogą wyzwalać niewłaściwe reakcje
emocjonalne, w szczególności złość. Nauka może być potrzebna w zakresie
umiejętności związanych z teorią umysłu i rozwiązywaniu konfliktów.
Ponieważ jedną z przyczyn depresji u ludzi z zespołem Aspergera jest
silna potrzeba posiadania przyjaciół w połączeniu ze świadomością
znaczących trudności w zawieraniu i podtrzymywaniu autentycznych
przyjaźni, można wykorzystać programy edukacyjne służące poprawie
umiejętności pacjentów w tej sferze. Programy te opierają się na
konwencjonalnych zajęciach przeznaczonych dla zwykłych dzieci i
dorosłych, dostosowanych do poziomu dojrzałości społecznej pacjenta.
Część edukacyjna CBT obejmuje także informowanie znaczących osób w życiu
pacjenta o istocie zespołu Aspergera i o jego wpływie na rozpoznawanie
emocji i radzenie sobie z nimi. Wiedza ta może prowadzić do zmiany
nastawienia w stosunku do pacjenta, a w dalszej kolejności do zmiany
wymagań i sytuacji życiowej, co wpłynie korzystnie na jego nastrój.
Restrukturyzacja poznawcza
Restrukturyzacja poznawcza pozwala pacjentowi na skorygowanie
zniekształconych konceptualizacji i dysfunkcjonalnych przekonań. Proces
ten obejmuje kwestionowanie jego obecnego sposobu myślenia za pomocą
dowodów logicznych oraz zapewnianie racjonalnego wyjaśnienia jego
emocji. Pierwszym krokiem jest ustalenie dowodów. Osoby z zespołem
Aspergera często przyjmują błędne założenia dotyczące własnych
uwarunkowań i skutków działania oraz intencji innych. Mają skłonność do
dosłownej interpretacji wypowiedzi, a przypadkową uwagę mogą zrozumieć w
oderwaniu od kontekstu lub w sposób skrajny. Na przykład pewien
nastolatek z zespołem Aspergera usłyszał, że jego głos ulega mutacji.
Wywołało to w nim ogromne obawy, że jego głos staje się nieprawidłowy,
więc zaczął świadomie zmieniać jego wysokość, tak aby go naprawić. W
rezultacie zaczął mówić nienaturalnym falsetem, który zupełnie nie
pasował do młodego mężczyzny. Z kolei pewna nastolatka z zespołem
Aspergera podsłuchała rozmowę w szkole, z której wynikało, że dziewczyna
musi być szczupła, jeśli chce być lubiana. W następstwie doszło u niej
do dramatycznej utraty wagi jako próby zdobycia akceptacji rówieśników.
Wszyscy jesteśmy podatni na zniekształcone konceptualizacje, ale osoby z
zespołem Aspergera są mniej sprawne w patrzeniu na rzeczy z
odpowiedniej perspektywy, w dążeniu do rozjaśniania znaczenia i w
rozważaniu odmiennych wyjaśnień lub reakcji. Terapeuta zachęca pacjenta
do bardziej elastycznego myślenia i dążenia do rozjaśnienia znaczenia
wypowiedzi za pomocą uwag ratunkowych, takich jak: Żartujesz? lub To, co
powiedziałeś, jest dla mnie niejasne. Takie uwagi mogą zostać również
użyte wtedy, gdy dojdzie do błędnej interpretacji czyichś intencji, np.
Zrobiłeś to umyślnie?, oraz gdy pacjent zareagował niewłaściwie, np.
Przepraszam, że cię uraziłem albo Ojej, co powinienem był zrobić?.
Aby wyjaśnić nowy punkt widzenia lub skorygować błędy czy założenia,
można skorzystać z komiksowych dialogów, które pomogą pacjentowi w
ustaleniu myśli, przekonań, wiedzy i intencji osób zaangażowanych w daną
sytuację. Technika ta, opracowana przez Carol Gray (4), polega na
rysowaniu zdarzeń lub ich serii na kartonowym szablonie, przy czym
uczestnicy tych zdarzeń są oznaczani w sposób schematyczny jako kółko i
kilka kresek, a ich myśli i wypowiedzi ujmowane są w dymki. Pacjent i
terapeuta mają do dyspozycji różnokolorowe pisaki do oddania różnych
emocji. Wybrany przez daną osobę kolor napisów w dymkach świadczy o tym,
jak postrzega ona przekazywaną lub zamierzoną emocję. Można dzięki temu
rozjaśnić sposób interpretowania wydarzeń przez pacjenta i racjonalne
przesłanki jego myśli i reakcji. Technika ta może pomóc pacjentom w
rozpoznawaniu i korygowaniu wszelkich błędnych sposobów postrzegania
oraz w określeniu, jak różne reakcje wpłyną na myśli i uczucia
uczestników.
Restrukturyzacja poznawcza obejmuje również proces znany jako trening
reatrybucyjny. Czasami pacjent może obarczać winą wyłącznie innych i nie
brać pod uwagę własnego udziału lub może nadmiernie poczuwać się do
odpowiedzialności za określone zdarzenia. Jednym z aspektów zespołu
Aspergera jest skłonność niektórych pacjentów do przyjmowania postawy
wyższości lub wszechmocy, w której postrzegana kontrola jest
umiejscowiona na zewnątrz. Konkretne osoby są obarczane
odpowiedzialnością i stają się obiektem zemsty lub kary. Osobom z
zespołem Aspergera bardzo trudno przyjąć do wiadomości, że to one mogły
przyczynić się do zaistnienia danego zdarzenia. Jednakże może dojść do
odwrotnej sytuacji, kiedy pacjent ma bardzo niską samoocenę i czuje się
osobiście odpowiedzialny oraz niezdolny do poprawy swoich zdolności, co
wywołuje u niego uczucia lęku i winy. Trening reatrybucyjny obejmuje
ustalenie faktycznego stanu rzeczy oraz określenie, w jakim stopniu
pacjent może zmienić postrzeganie siebie.
Pacjent może mieć ograniczony repertuar reakcji, zwłaszcza werbalnych w
odróżnieniu od fizycznych. Terapeuta i pacjent sporządzają listę
właściwych i niewłaściwych reakcji i konsekwencje każdej z możliwości.
Przykładem nieodpowiednich reakcji dla dorosłych mogą być zachowania
zaobserwowane na filmach akcji czy spożywanie alkoholu jako środka
uspokajającego. W przypadku dzieci różne możliwości mogą być
przedstawione w formie schematu blokowego, który pozwoli dziecku
określić najlepsze reakcje w dłuższej perspektywie. Na tym etapie ważne
też jest także podkreślenie znaczenia odsłonięcia się. Pacjent z
zespołem Aspergera może nie zdawać sobie sprawy, że inni ludzie są
zainteresowani jego doświadczeniami i nastrojem i mogą zaproponować
rozwiązania.
Inną techniką jest wykorzystanie przedmiotu szczególnego zainteresowania
pacjenta jako metafory w celu ułatwienia mu konceptualizacji programu
leczenia i stworzeniu nowych strategii. Na przykład, jeśli pacjent jest
szczególnie zainteresowany postacią science-fiction, doktorem Who, można
opracować scenariusz, w którym pacjent będzie grał rolę bohatera
zrzuconego na planetę, gdzie grasuje niewidzialny potwór żywiący się
lękiem, jaki wywołuje w ludziach. Terapeuta gra rolę naukowca, który
badał tego potwora, i razem z pacjentem może obmyślić sposób
oswobodzenia bohatera.
Radzenie sobie ze stresem
Relaksacja jest wykorzystywana jako procedura przeciwwarunkowania.
Pacjentów z zespołem Aspergera można nauczyć tradycyjnych metod
relaksacyjnych, ale trzeba także uwzględnić okoliczności, w których są
oni szczególnie narażeni na stres. Prawdopodobnie najbardziej
stresogenne są dla nich kontakty społeczne, dlatego pacjent i terapeuta
powinni określić, w jakich sytuacjach społecznych pacjent jest
najbardziej podatny na zranienie. Typową sytuacją jest przerwa w szkole
lub pracy. Dziecko może wówczas np. schronić się w bibliotece, a
pracownik może zająć się rozwiązywaniem krzyżówki lub pójść na spacer.
Szczególnie stresującymi momentami w życiu dzieci są wyjścia do szkoły i
powroty do domu, można więc podjąć odpowiednie środki w celu
ochronienia ich przez zaczepkami i dokuczaniem. Innym źródłem stresu dla
dorosłych są niezapowiedziane zmiany w zakresie obowiązków
pracowniczych lub warunków pracy. Mogą oni potrzebować wcześniejszego
przygotowania się do zmian i czasu na dostosowanie swojego rozkładu
pracy.
Relaksacja oparta na wykorzystaniu sygnałów również jest użyteczną
strategią radzenia sobie ze stresem. Przykładem może być noszenie przez
pacjenta specjalnego klucza w kieszeni. Jest on używany jako sygnał lub
symbol klucza do metaforycznego otwarcia bram wymyślonego świata, gdzie
pacjent czuje się zrelaksowany i szczęśliwy. Kontemplacja tej sceny
przez kilka chwil pomaga pacjentowi rozluźnić się i poprawić swoje
samopoczucie. Dorośli mogą nosić specjalne zdjęcie w portfelu,
przedstawiające np. leśną głuszę, która przypomina tej osobie o
odosobnieniu i spokoju dziewiczej przyrody.
Autorefleksja
Na podstawie analizy autopercepcji pacjenta i jego zdolności do
autorefleksji opracowywane są odpowiednie strategie wspierające u niego
pozytywny i realistyczny obraz siebie. Dzieci i dorośli z zespołem
Aspergera są znani ze swych trudności w konceptualizacji myśli i uczuć
innych ludzi, a doświadczenie kliniczne sugeruje, że dotyczy to również
ich zdolności do zastanawiania się nad własnymi myślami i uczuciami.
Ocena Osobistego Konstruktu, w pierwotnej wersji opracowana przez
Kelly’ego, może być wykorzystywana u dorosłych w celu poprawienia ich
wglądu w konceptualizację siebie i innych oraz w celu ustalenia, jakiego
rodzaju zmiany byłyby dla nich pożądane .
Dzieci z zespołem Aspergera mogą postrzegać siebie w niezwykły sposób,
uważając się bardziej za dorosłego niż za dziecko, np. zachowując się
jak klasowy policjant. Muszą nauczyć się nie żywić urazy w sytuacji, gdy
są traktowani jak dzieci, i zacząć akceptować swoją rolę.
Kiedy autopercepcja wskazuje na niską samoocenę, przydatne mogą być
strategie rozmowy wewnętrznej, np. Idzie mi dobrze, Potrafię kontrolować
własne uczucia, czy w przypadku kontroli złości: Potrafię być spokojny.
Ćwiczenia
Gdy pacjent poprawił już swoje strategie poznawcze na tyle, aby rozumieć
i kontrolować swoje nastroje na poziomie intelektualnym, trzeba zacząć
ćwiczyć te umiejętności w sekwencji zadań o rosnącym stopniu trudności.
Pierwszym etapem jest modelowanie przez terapeutę odpowiedniego myślenia
i działania za pomocą odgrywania ról z pacjentem, który następnie
ćwiczy z terapeutą, wypowiadając swoje myśli w celu upewnienia się, że
używa właściwych strategii. Dalsze wspomagane ćwiczenia czy próby mogą
być wykonywane w grupach rozwoju umiejętności społecznych z podobnymi
osobami i zwykłymi dziećmi lub dorosłymi, poinformowanymi o konkretnych
umiejętnościach, jakich pacjent się uczy, i gotowymi do uczestnictwa w
sesjach ćwiczeń. Końcowym etapem są coraz trudniejsze ćwiczenia w
prawdziwych sytuacjach.
Dodatkowe uwagi
Podczas prowadzenia terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta napotka
niektóre z oczekiwanych problemów występujących u osób z zaburzeniami
nastroju, ale są też pewne aspekty wyraźniej widoczne w tej populacji
klinicznej. Rozwijanie wzajemnej relacji między pacjentem a terapeutą
jest niezbędne, ale pacjenci z zespołem Aspergera często obdarzają kogoś
natychmiastową i trwałą sympatią lub antypatią, co szczególnie dotyczy
specjalistów. Terapeuta będzie musiał przekonać pacjenta o większej
skuteczności CBT w porównaniu z jego wcześniejszymi metodami radzenia
sobie. Pacjent może nie znać społecznych zasad postępowania dotyczących
relacji terapeutycznej i może potrzebować wskazówek w różnych sprawach,
np. odpowiedniej pory na dzwonienie do terapeuty, wiedzy o tym, jakie
informacje są dla niego istotne i że uzyskuje profesjonalną pomoc od
specjalisty, a nie wsparcie od przyjaciela .
Terapeuta musi zapoznać się z jego niezwykłym profilem językowym, który
obejmuje trudności w zakresie pragmatycznych funkcji języka, zwłaszcza
związane z włączaniem się do rozmowy, wyborem momentu i sposobu
przerwania mówiącemu oraz byciem przesadnie dokładnym. W porównaniu z
innymi pacjentami osoby z zespołem Aspergera będą potrzebowały więcej
czasu na poznawcze przetworzenie wyjaśnień i nowych strategii. Będą
wymagały jasnego, ustrukturyzowanego i systematycznego podejścia, z
krótszymi, ale częstszymi sesjami terapeutycznymi i ćwiczeniowymi.
Pomocne będzie zapisanie głównych kwestii z każdej sesji i udostępnienie
ich pacjentowi oraz ponowne ich przejrzenie na początku następnego
spotkania. Terapeuta będzie musiał również utrzymywać regularny kontakt z
najważniejszymi ludźmi w życiu pacjenta w celu potwierdzenia
adekwatności i trafności jego opisów wydarzeń oraz upewnienia się, że
strategie poznawcze są realistyczne w jego sytuacji życiowej. Na koniec
ważne jest, aby obiektywnie stwierdzić, czy terapia była skuteczna i
które jej elementy były najbardziej wartościowe. W opinii autora tego
artykułu terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczna w leczeniu
zaburzeń nastroju towarzyszących zespołowi Aspergera, ale jak na razie
nie dysponujemy dużą ilością badań empirycznych, które by tego dowiodły,
ani szerokim doświadczeniem klinicznym dotyczącym dostosowania
elementów terapii do tej populacji pacjentów. Niemniej jednak w nowym
tysiącleciu takie badania i praktyka kliniczna powinny zostać
zainicjowane.
Tony Attwood
Źródło odwołania:
http://niegrzecznedzieci.org.pl/asperger/specjalnie-dla-nauczycieli-i-terapeutow/dostosowanie-terapii-poznawczo-behawioralnej-do-profilu-poznawczego-osob-z-zespolem-aspergera/
Bibliografia
1. Tonge, B.J., Brereton, A. V., Gray., K.M. and Einfeld,S.L. (1999).
Behavioural and emotional disturbance in high-functioning autism and
Asperger Syndrome. autism, 3, 117-130.
2. Hare, D.J. (1997) The use of Cognitive-Behavioural Therapy with
people with Asperger Syndrome: A case study, autism,1: 215-225
3. Attwood, T (1998) Asperger’s Syndrome; A Guide for Parents and Professionals. London: Jessica Kingsley.
4. Gray, C.A., (1998), A Social Stories and Comic Strip Conversations
with students with Asperger Syndrome and High-functioning Autism@, in
Asperger’s Syndrome or High Functioning Autism?, (eds.) Schopler, E.,
Mesibov G. and Kunce, L.J., New York, Plenum Press.
5. Howlin, P., Baron-Cohen, S. and Hadwin, J. (1999), Teaching Children
with Autism to Mind-read : A Practical Guide, Chichester, John Wiley and
Sons.
6. Hare. D.J., Jones, J.P.R. and Paine, C. (1999) Approaching reality:
the use of personal construct assessment in working with people with
Asperger Syndrome .autism. 3:165-176.
7. Hare, D.J. and Paine, C. (1997) Developing Cognitive Behavioural
Treatments for People with Asperger’s Syndrome. Clinical Psychology
Forum. 110: 5-8
Napisał Robert Morgan z Top Cat Computing p/l dla Tony’iego Attwooda.