LĘK SPOSOBEM KOMUNIKACJI DZIECKA Z NADWRAŻLIWOŚCIĄ (ZA, ASD,MW)

LĘK OD STRONY CHEMICZNEJ.

Merzenich opracował teorię wyjaśniającą wpływ wielu czynników na "autystyczną całość". 

W okresie krytycznym, jak mówi, u dzieci posiadających "geny" autyzmu niektóre sytuacje zbyt silnie pobudzają neurony. Prowadzi to do intensywnego, przedwczesnego uwalniania BDNF. Zamiast wzmacniania ważnych i wymaganych w danej sytuacji połączeń, wzmacniane są wszystkie. Zrozumiałe zatem okazuje się, że  osoby ze spectrum  są podatne na reagowanie lękiem w różnych sytuacjach.

 BDNF uwalniany jest w tak dużych ilościach, że okres krytyczny kończy się zbyt wcześnie "zamrażając" wszystkie istniejące, niewyspecjalizowane połączenia.

Dziecko pozostaje w ten sposób z mnóstwem niezróżnicowanych map mózgowych i skomplikowanymi zaburzeniami rozwojowymi.

Ich mózgi są przesadnie podatne na pobudzenie, a tym samym nadwrażliwe na bodźce sensoryczne.

 W przypadku słuchu, kiedy słyszą jedną częstotliwość, zostaje pobudzona cała kora słuchowa.

 Wydaje się, że tak właśnie działo się z Lauralee, która musiała zakrywać swoje „uszy cyborga”, kiedy słyszała muzykę.

Inne autystyczne dzieci są nadwrażliwe na dotyk i cierpią katusze, kiedy metki z ubrań dotykają ich skóry.

Teoria Merzenicha wyjaśnia także wysoką częstość występowania padaczki w autyzmie.

Z powodu uwalniania nadmiernej ilości BDNF mapy mózgowe są słabo zróżnicowane. Przez to wiele połączeń w mózgu zostało bez wyróżnienia i "specjalizacji".

 W tej sytuacji, kiedy tylko kilka neuronów jest pobudzanych, może zostać "uruchomiony" cały mózg.

 Wyjaśnia to także fakt posiadania przez dzieci autystyczne większych mózgów – BDNF powoduje nadmierne narastanie tłuszczowej otoczki wokół neuronów.

Badania ze skanami mózgu potwierdzają, że dzieci autystyczne rzeczywiście przetwarzają dźwięki w nietypowy sposób. Merzenich uważa, że niezróżnicowana kora mózgowa pomaga wyjaśnić ich problemy z uczeniem się.

Dzieci z niezróżnicowaną korą mają bardzo duże problemy z koncentracją - proszone o skupienie się na jednej rzeczy, doświadczają potężnego rozkojarzenia.

Jest to jeden z powodów częstego wycofywania się dzieci autystycznych z otaczającego świata i budowania wokół siebie muru.

Zdaniem Merzenicha ten sam problem w łagodniejszej formie może przyczyniać się do bardziej powszechnych i szerszych zaburzeń uwagi i koncentracji.

Dalej Merzenich stanął przed pytaniem, czy można cokolwiek zrobić, by przywrócić niezróżnicowane mapy mózgowe do normy, jakby przeszły okres krytyczny bez zaburzeń. Dla sprawdzenia pzeprowadzono następujący eksperyment. Używając białego szumu, zespół badaczy usunął u szczurów zróżnicowanie map słuchowych. Tym samym przywrócił je do stanu pierwotnego. Następnie, kiedy "uszkodzenie" było już faktem, badacze wprowadzili ponownie (przywrócili) zróżnicowanie map przy użyciu bardzo prostych tonów, stosowanych po kolei. Dzięki treningowi mapy wróciły do poziomu przewyższającego normę. A jest to – mówi Merzenich – właśnie dokładnie to, co chcemy zrobić u dzieci autystycznych.

Co stałoby się, gdyby możliwe było ponowne otwarcie plastyczności okresu krytycznego tak, aby dorośli mogli uczyć się języków w sposób charakterystyczny dla dzieci? Jakby przebywali we właściwym otoczeniu. Merzenich pokazał już, że plastyczność występuje również w wieku dojrzałym oraz pracując (skupiając uwagę) możemy zmieniać połączenia w naszym mózgu. Teraz jednak zastanawiał się,  czy można wydłużyć okres uczenia się bez wysiłku. Uczenie się w okresie krytycznym nie wymaga wysiłku, ponieważ jądro podstawne jest wtedy zawsze włączone. Tak więc Merzenich i jego młody kolega Michael Kilgard zaprojektowali eksperyment, w którym sztucznie włączali jądro podstawne u dorosłych szczurów, a następnie dawali im zadania wymagające nauki. Szczury w trakcie tych zadań nie musiały skupiać uwagi i nie dostawały nagrody za naukę. Za pomocą włożonych do jądra podstawnego mikroelektrod były utrzymywane w stanie "aktywnym". Badacze wystawili następnie szczury na działanie dźwięku o częstotliwości 9 Hz i obserwowali, czy mogą bez wysiłku wykształcić lokalizację mapy mózgowej dla tego tonu. Podobnie, jak młode osobniki robią to w okresie krytycznym. Po tygodniu Merzenich i Kilgard stwierdzili, że mogą stworzyć mapę mózgową dla tej konkretnej częstotliwości. Tym samym znaleźli sztuczny sposób na ponowne otwarcie okresu krytycznego u dorosłych. Następnie wykorzystali tę samą technikę do przyśpieszenia szybkości przetwarzania danych przez mózg.

 Zwykle u dorosłych szczurów neurony słuchowe mogą reagować na tony z częstością nie większą niż 12 impulsów na sekundę. Przez stymulację jądra podstawnego możliwe było „nauczenie” neuronów reagowania na jeszcze szybsze informacje - przetwarzały większą niż 12 ilość impulsów na sekundę. Otworzyli tym samym możliwość szybkiego uczenia się w późniejszych okresach życia.

 Jądro podstawne można włączyć przy użyciu elektrody, mikroiniekcji pewnych związków chemicznych lub leków.

 

 

 (BDNF, z ang. brain-derived neurotrophic factor) – białko wydzielane przez neurony, należące do rodziny czynników wzrostu nerwów, neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego.

 LĘK JAKO MOTYWATOR.

   Michael Clarkson wie o lękach prawie wszystko i twierdzi, że: „Lęk jest blisko spokrewniony z niepokojem i często jest opisywany jako niesprecyzowane zdenerwowanie, niepewne, niestabilne uczucie, któremu czasami towarzyszy napięcie […] jest obawą przed czymś nieznanym. Może być wywołany przez zbliżające się wydarzenie, przez kumulację stresu lub presji albo strach przed określoną sytuacją […] Ludzie mogą nawet nie zdawać sobie sprawy ze źródeł lęku, a mimo to wpływa on na ich zdolność do podejmowania działań…”

    Tony Attwood sławny, praktykujący klinicysta ds. zespołu Aspergera poruszył ciekawy wątek, a mianowicie: Jak szczególne zainteresowania osób z autyzmem wpływają na redukcję występujących u nich lęków. Dlatego drodzy rodzice, gdy wasze dziecko przyniesie z podwórka „kolekcję” ubłoconych patyków, kamieni, kabelków, baterii, zielonych kapsli czy znalezionych skasowanych biletów autobusowych – nie reagujcie gniewem i nie wyrzucajcie z trudem zdobytych skarbów – wszystko to ma głębszy sens i nie wolno tych „zbiorów” lekceważyć…

„Na temat źródła funkcji szczególnych zainteresowań przeprowadzono niewiele badań, jednak z mojego rozległego doświadczenia klinicznego oraz autobiografii osób z zespołem Aspergera wynika, że zainteresowania te pełnią kilka funkcji (Attwood, 2012). Jedną z nich jest pokonywanie lęku.

Pokonywanie lęku- kiedy lęk jest źródłem wiedzy i wiąże się z chęcią pokonania go .( Asperegerowcy działacze:)

[…] Inteligentny i praktyczny sposób redukowania lęku polega na poznawaniu jego przyczyn: wiedza to lekarstwo na lęk dla wszystkich ludzi. Lisa Pyles matka chłopca z zespołem Aspergera, napisała w jego biografii, że zainteresowanie pomaga dziecku kontrolować jego lęki. Zainteresowanie syna czarownicami było sposobem na radzenie sobie ze strachem przed nimi (Pyles, 2002). Wielu rodziców potwierdza, że coś, co budzi lęk, może stać się przedmiotem szczególnego zainteresowania. Strach wywołany odgłosem spuszczanej w toalecie wody może zmienić się w zainteresowanie hydrauliką; duża wrażliwość na dźwięk odkurzacza może prowadzić do fascynacji różnymi odkurzaczami i sposobami ich działania. Słyszałem o kilku dziewczętach z zespołem Aspergera, które tak bardzo bały się burzy, że zaczęły się interesować prognozowaniem pogody, żeby umieć przewidywać jej nadejście. Liliana, kobieta cierpiąca na zespół Aspergera, powiedziała, że w dzieciństwie bardzo bała się pająków. Postanowiła jednak pokonać swój strach, czytając wszelkie dostępne książki na ich temat, a nawet szukając pająków, żeby je badać. Matthias napisał w mailu do mnie: „Kiedy jestem cały w strachu albo działam chaotycznie, wówczas zaczynam mówić o systemach alarmowych, którymi bardzo się interesuję”. 

Dzieci radzą sobie ze swoimi lękami, szukając otuchy i czułości u rodziców i przyjaciół, jednak ta metoda pokonywania niepokoju może nie być skuteczna w przypadku ich rówieśników z zespołem Aspergera.

Siła tych ostatnich tkwi jednak w umiejętności zdobywania wiedzy i gromadzeniu faktów, co może być sposobem na redukowanie lęku”(Attwood, 2013).

Badania, doświadczenie kliniczne oraz autobiografie pacjentów potwierdziły, że dzieci dotknięte zespołem Aspergera maja istotne problemy z rozumieniem i wyrażaniem emocji, a także grożą im zaburzenia lękowe, depresja lub problemy z panowaniem nad gniewem.

Jednakże dopiero zaczynamy się uczyć, w jaki sposób modyfikować skuteczne psychologiczne programy, takie jak terapia poznawczo – behawioralna (TPB) dla potrzeb dzieci z zespołem Aspergera. TPB rozwijano i dopracowywano przez kilkadziesiąt lat, a jej skuteczność w zmienianiu reakcji pacjenta na takie uczucia jak lęk, smutek czy gniew potwierdziły rygorystyczne  naukowe badania (Kutscher, Attwood, Wolff, 2007) […]

TPB przeznaczona dla dzieci z zespołem Aspergera składa się z dwóch etapów.

Pierwszym z nich jest edukacja afektywna, w ramach której dziecko uczy się o emocjach. Ta część terapii polega m. in. na pracy nad związkiem między myślami, uczuciami i zachowaniem. Dziecko uczy się, jak ujmować emocje w słowa i właściwie postrzegać różne sytuacje.

Kolejnym etapem jest restrukturyzacja poznawcza, polegająca na zaplanowaniu zajęć umożliwiających ćwiczenie nowych zdolności poznawczych.

Emocjonalny Warsztat

Tony Attwood opracował koncepcję Emocjonalnego Warsztatu, skuteczną strategię „restrukturyzacji poznawczej” i jedno z głównych ćwiczeń pozwalających naprawić konkretne uczucie. Terapeuta pracuje z dzieckiem w celu rozpoznania narzędzi mogących posłużyć do rozwiązania danego problemu dotyczącego negatywnych emocji, zwłaszcza lęków, smutku, gniewu.

 Narzędzia można podzielić na takie, które:

·      szybko i konstrukcyjnie uwalniają energię emocjonalną;

·      powoli uwalniają energię emocjonalną;

·      wspomagają zdolność myślenia

 

Narzędzia fizyczne

Młotek może reprezentować narzędzia lub działania, które w sposób fizyczny uwalniają energię emocjonalną. Opiekun rysuje młotek na dużym arkuszu, po czym obok zapisuje odpowiednie i bezpieczne fizyczne ćwiczenia proponowane przez dziecko. W przypadku małych dzieci może to być np. bieganie, skakanie na trampolinie czy zabawa na huśtawce. Starsze dzieci mogą zająć się jakimś sportem lub tańcem, aby wyładować nadmiar energii.

Narzędzia relaksacyjne

Takie narzędzia pomagają się uspokoić i spowolnić pracę serca. Można je oznaczyć rysunkiem pędzla, a w skład tej kategorii czynności mogą wejść np. rysowanie, czytanie i słuchanie muzyki. Dzieci z zespołem Aspergera często najlepiej się relaksują w samotności. Mogą potrzebować miejsca, w którym nikt im nie będzie przeszkadzał, gdzie skutecznie podreperują swoje emocje. Małe dzieci mogą się uspokajać poprzez delikatne bujanie oraz powtarzanie tych samych czynności, np. ściskanie miękkiej piłeczki.

Narzędzia towarzyskie

Ta grupa narzędzi pozwala wykorzystywać innych ludzi do kontrolowania własnych emocji. Cel polega na znalezieniu osoby (bądź zwierzęcia), która jest w stanie polepszyć nastrój dziecka. Wspólne spędzanie czasu musi być przyjemne i wolne od stresu, jaki czasem towarzyszy kontaktom międzyludzkim, zwłaszcza w większej grupie. Pamiętaj o powiedzeniu: „dwoje to para, troje to tłum”.

Narzędzia Intelektualne

Dziecko może zaproponować inny typ narzędzia (np. klucz), którego wizerunek będzie reprezentował tę kategorię narzędzi, wykorzystywanych do zmieniania mentalności, wzbogacenia wiedzy lub walki z niewłaściwymi przekonaniami. Dziecko zachęca się do używania siły intelektu w celu kontrolowania uczuć za pomocą różnych technik. W chwilach stresu młody człowiek może stosować metodę wewnętrznego dialogu, np. komentarze „Potrafię kontrolować emocje” lub „Potrafię zachować spokój”. Takie słowa dodają dziecku otuchy i pewności siebie.

Narzędzia specjalnych zainteresowań

Dzieci z zespołem Aspergera mogą doświadczać szczególnie intensywnej przyjemności, gdy oddają się swoim pasjom, w większym stopniu niż w przypadku innych pozytywnych doświadczeń. Młodego człowieka warto zachęcać do rozwijania swoich zainteresowań i odzyskiwania dzięki temu równowagi emocjonalnej stanowiącej przeciwwagę dla przyjemności. Czynność, której oddaje się dziecko, może je czasem całkowicie pochłaniać i niemal hipnotyzować, ale bywa to skutecznym sposobem na odseparowanie się od negatywnych emocji takich jak lęk czy gniew. Kiedy dziecko z zespołem Aspergera jest bardzo zestresowane, najskuteczniejszym sposobem na jego uspokojenie jest pozwolenie mu na samotne zajęcie się ulubioną czynnością.

Leki

        Czasem dzieciom z zespołem Aspergera przepisuje się leki pomagające kontrolować emocje. Jeśli dziecko zdradza wyraźne oznaki zaburzeń lękowych lub klinicznej depresji (mogącej objawiać się napadami gniewu, poirytowania czy apatii), wtedy warto zapisać mu odpowiednie leki. Jednak należy zadbać o to, aby środki farmakologiczne nie były jedynym narzędziem znajdującym się w naszym Emocjonalnym Warsztacie (Kutscher, Attwood, Wolff, 2007).

LITERATURA:

Martin L. Kutscher, Tony Attwood, Robert R. Wolff: „Dzieci z zaburzeniami łączonymi”, K. L. LIBER, Warszawa 2007

M. Clarkson „Codzienne Lęki”, KDC, Warszawa 2006

T. Attwood „Zespół Aspergera Kompletny Przewodnik”, Harmonia Universalis, Gdańsk 2013

Judith Bluestone AUTORKA programu HANDLE mówi:

Częścią tego, co określa nasze miejsce w spektrum jest fakt, że większość z nas nie ustanowiła jeszcze prawdziwego poczucia siebie, zarówno na poziomie propriocepcji, jak i emocji."

Słowa, które odnosimy do wrażeń dotykowych, mogą np. nie mieć żadnego sensu (w każdym razie i tak nienawidzimy niektórych z tych odczuć). Co to znaczy, że coś jest gładkie, szorstkie albo jedwabiste? Jak można ustalić znaczenie słów, które odnoszą się do względnego położenia w przestrzeni (słowa takie jak „pod” czy „pomiędzy”), kiedy nie wiemy gdzie sami jesteśmy w tej przestrzeni? Trzeba nas z mozołem uczyć powtarzając bez końca, żeby włożyć piłkę pod krzesło, podnieść kartkę papieru i włożyć ją pod książkę. Czas naszej reakcji na takie prośby będzie długi. Czasami reakcja będzie tak wolna, że inni pomyślą, iż nie usłyszeliśmy albo nie zrozumieliśmy lub że po prostu jesteśmy nieposłuszni albo leniwi. Dlatego będą powtarzać prośby, mówić je głośniej i z niecierpliwością: „Podnieś papier – powiedzą stukając niecierpliwie w jego brzeg – i włóż pod książkę”. Tu uderzą w książkę, pod którą mamy włożyć papier.

9 ZASAD DBANIA O SIEBIE.

1.RODZICU! ZASZCZEP W DZIECKU DUCHA SPORTU. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA to podstawa zdrowia  psychofizycznego.

2.  CZAS NA SWOJE ZAINTERESOWANIA I PRZYJEMNOŚCI ( Daj dziecku czas na poznanie siebie, żeby znalazło swoje mocne i słabe strony).

3. POLUB SIEBIE- Traktuj siebie jak swojego najlepszego przyjaciela. Dziecko , które czuje się akceptowane jest szczęśliwe i bezpieczne.

4. ZADBAJ O SWÓJ: 

·         WYGLĄD

·          HIGIENĘ

·          ZDROWIE ( co robić , żeby zachować zdrowie?), naucz dziecko odpoczywać i relaksować się)

  

(Stwórzcie razem taki plan pielęgnacyjny;)

 MYŚL POZYTYWNIE , UDA MI SIĘ. ( buduj pozytywny obraz samego siebie, za pomocą doświadczeń, swojej pomysłowości i wspierającego, bezpiecznego otoczenia)

6. JAK SIĘ NIE UDA, POWIEDZ SOBIE TO NIC. Następnym razem będzie lepiej. (Naucz dziecko radzić sobie z niepowodzeniami i frustracjami, elementy terapii kognitywnej)

 7.   BROŃ SWOICH GRANIC I SWOJEGO ZDANIA . Nie bój się powiedzieć „TAK” sobie, nawet jeśli to oznacza powiedzenie „NIE” innym.

8. SPRÓBUJ PRZEKAZAĆ DZIECKU, ŻE NIE JESTEŚMY IDEALNI , CZASEM ZDARZAJĄ SIĘ BŁĘDY czy POMYŁKI  Spróbuj wybaczać sobie swoje błędy i odpuść to, czego nie jesteś wstanie kontrolować. 

9. RODZICU! ZAANGAŻUJ DZIECKO W OBOWIĄZKI DOMOWE.(dzięki temu poczuje się ważne i potrzebne w rodzinie )

 MNC