ROZWIJANIE TEORII UMYSŁU w PRAKTYCE.

 TEORIE UMYSŁU- RÓŻNE PODEJŚCIA.

Alan Leslie postuluje, że mechanizm, pozwalający na rozumienie zachowań innych ludzi (tzw. Mind Module) jest wrodzony, a jeden z jego przejawów stanowi zdolność do udawania, której początki można obserwować już u półtorarocznych dzieci. Za predyktor teorii umysłu uznawane jest także tworzenie wspólnego pola uwagi poprzez wskazywanie obiektów, które pojawia się już w pierwszym roku życia dziecka. 

 W toku rozwoju teoria umysłu pozwala na wnioskowanie o;

•  myślach,
•  przekonaniach
• intencjach innych ludzi.

 Peter Mitchell natomiast jest zdania, że rozwój teorii umysłu zachodzi stopniowo, w miarę jak nasze skłonności przesuwają się od realizmu, do symbolizmu. U dzieci można to zauważyć przy okazji rozwoju zabawy.

Modułowość umysłu (Mind Module) oznacza, że  umysł może, przynajmniej częściowo, składać się z wrodzonych struktur neuronowych lub modułów, które mają różne, ustalone ewolucyjnie  rozwinięte funkcje (np. skłonność do dziedzicznej hetreotropii istoty szarej). Theory of mind module (TOMM) to wątek do zgłębienia i lepszego poznania, dzięki czemu nauczanie dzieci ze spektrum będzie bardziej optymalne

TRENINGI W ZAKRESIE TEORII UMYSŁU

TEORIA UMYSŁU system pojęć i reguł, który pozwala ludziom przewidywać i wyjaśniać zachowania innych osób poprzez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłu tj. pragnienia, przekonania, intencje itp.

Terminy pokrewne

•      czytanie w umyśle ‘mindreading’ (Baron-Cohen) zdolność do interpretacji działań własnych i innych jako kierowanych przez stany umysłu,

•    umiejętność mentalizowania ‘mentalizing’ (Frith) zawdzięczamy jej zdolność przewidywania związków między zewnętrznymi stanami rzeczy a wewnętrznymi stanami umysłu

Dzieci muszą się uczyć rozmaitych rzeczy o świecie. Potrafią tego dokonać, ponieważ ich mózgi są w stanie tworzyć kopie, czy też reprezentacje ludzi, przedmiotów i zdarzeń. Reprezentacje „wprowadzają” świat do umysłu.

W drugim roku życia dzieci potrafią pójść dalej i tworzyć reprezentację tego, co inni ludzie zamierzają zakomunikować. Umysł tworzy te bardzo ważne nowe reprezentacje dzięki mechanizmowi, który „odłącza” reprezentacje od rzeczywistości. Odłączone reprezentacje nie są już kopiami świata. Można je z kolei połączyć z pragnieniami, myślami czy wspomnieniami innej osoby. Np. dziecko rozumie, że mama myśli o bananie „To jest telefon”, i się śmieje

Zatem warunkiem rozwoju dziecięcej TU jest rozumienie oraz zdolność do udawania, pozorowania (symulowania) – zabawy na niby.

3 formy udawania (A. M. Leslie):

1. Substytucja przedmiotów.
2. Udawanie zmian budowy przedmiotu.
3. Wyimaginowane udawanie.

 

Proces, który znamionuje, że ktoś potrafi wczuć się w myśli, uczucia i intencje drugiej osoby, jest umiejętność przyjęcia roli.

Po odłączeniu reprezentacje mogą już same stać się przedmiotem myślenia i gry wyobraźni.

 Jeżeli dziecko ma wystarczająco wiele doświadczeń, to mechanizm mentalizowania pozwala mu zadziwiająco szybko uczyć się o przekonaniach i oszukiwaniu. W wieku 5 lat dziecko będzie już dysponowało podstawami dojrzałej TU.

Za niemożność mentalizowania w autyzmie może odpowiadać usterka mechanizmu odłączania, w wyniku której dziecko nie jest w stanie w normalny sposób przyswoić pojęć odnoszących się do stanów umysłu.

Podstawowe zadania do pomiaru ‘teorii umysłu’

•         Test fałszywych przekonań 1- i 2-rzędu

•         Test Pozór-Rzeczywistość

•         Dziwne Historie

•         Test faux-pas

•         Test Oczu

Test faux pas: 

Basia kupiła Ani wazę na ślub.
 B ją przypadkowo potem stłukła, a A jej powiedziała, żeby się nie przejmowała, bo nigdy jej nie lubiła – dostała ją od kogoś na ślub.

W tym zadaniu trzeba przyjąć dwa stany umysłowe (Ani i Basi). Aby zrozumieć, na czym polega tu faux pas, trzeba umieć przyjąć stany mentalne obu tych osób. 

Dziewczynki w normie rozumiały to już w wieku 9 lat, chłopcy 11. 

1. czy ktoś powiedział coś, czego nie powinien był powiedzieć? – rozpoznanie faux-pas

Jeśli rozpozna, powie TAK, to następne pytania, jeśli NIE- koniec badania

2. kto powiedział coś, czego nie powinien? – rozumienie faux-pas

3. dlaczego X nie powinien był tego powiedzieć? – rozumienie stanu umysłowego osoby, którą ta wypowiedź dotknęła 

4. dlaczego X to powiedział? – rozumienie stanu umysłowego osoby, która to powiedziała

Winczura oparła się na treningu społeczno-poznawczym, który opiera się na ideach teorii umysłu „Nauka myślenia o myśleniu i rozumienia emocji” Steernemana.

     Trening ma bardzo szerokie zastosowanie- może być stosowany w celu stymulowania rozwoju 

    teorii umysłu u dzieci autystycznych z różnym stopniem zaburzeń

Program terapeutyczny

•         Program składa się z 22 sesji, które podzielone są na 8 części (stopień trudności zadań rośnie)

•         Sesje te opierają się na : planszach obrazkowych, historyjkach, scenkach kukiełkowych, zabawach tematycznych, krótkich opowiadaniach i filmach.

Sesje terapeutyczne:

Sesje 1-2: Poznawanie się,  przedstawienie siebie,  opowiadanie o sobie

   Zwracanie uwagi na sposób zawierania znajomości, opisywanie swojego wyglądu, zainteresowań, rodziny. Dzieci uczą się słuchać wypowiedzi innych. 

              Celem jest uświadomienie dziecku jego integralności, a zarazem odrębności od innych.

Sesje 3-5: Percepcja,  naśladowanie,  postrzeganie wizualne i słuchowe,  ukierunkowanie postrzeganie.

   Zwrócenie uwagi na percepcję wzrokową i słuchową, imitację słowną i motoryczną- bowiem stanowi to filary uczenia się i jest podstawą wytworzenia się teorii umysłu.

Sesje 6-8 : Nauka oceny sytuacji, stymulowanie rozpoznawania różnic między fantazją a rzeczywistością, przygotowanie do teorii umysłu.

  Nauka odróżnienia fantazji od rzeczywistości, oceniania sytuacji społecznej- trenowanie umiejętności odróżniania złudzenia od rzeczywistości, perspektywy percepcyjne i przekonania różnych osób mogą się różnić.

 Sesje 9-12 : Nauka rozpoznawania prostych emocji-złość, radość, smutek, strach.

  Trening rozpoznawania prostych emocji (odczytanie emocji jako rozumienie języka niewerbalnego- umiejętność interpretowania czyjegoś lub swojego stanu wew. Dzieci uczą się rozpoznawać emocje, na początku na fotografiach twarzy , potem na schematycznych rysunkach ludzi i zwierząt, następnie identyfikują proste emocje w konkretnych syt., później uczą się rozp. emocje zw. ze spełnieniem pragnienia

Sesje 13-15 : nauka udawania,  stymulowania wyobraźni.

  Trenowanie, pobudzanie wyobraźni, dzieci udają kogoś lub coś, angażują się w to, czynienie czegoś na niby rozwija wyobraźnię, stymuluje rozumienie języka niewerbalnego. Dziecko otrzymuje zabawki-dąży się do spontanicznego udawania.

Sesje 16-18: nauka spojrzenia z perspektywy innej osoby, stymulowanie rozpoznawania myśli innych ludzi

  Najważniejsza część stymulowania rozwoju teorii umysłu, stanowi pierwszy poziom przyjmowania punktu widzenia drugiej osoby (przekonanie I rzędu). Zadaniem jest zaaranżowanie syt. w której dziecko może zmienić sposób myślenia na podstawie różnicy w wydarzeniu.

Sesje 19-20: nauka myślenia o myśleniu innych ludzi

   

 Stymulowanie zdolności myślenia o myśleniu innych ludzi- przyjmowanie, wyobrażanie punktu widzenia drugiej osoby

Sesje  21-22 : nauka odczytywania emocji kognitywnych- zdziwienie, zaskoczenie, zażenowanie, zauroczenie

  Aby zrozumieć te emocje dziecko musi wiedzieć, że ich podstawą są przekonania, zadania polegają na rozpoznawaniu emocji zw. z  przekonaniami, wymagają one posługiwania się teorią umysłu ale i uwagi i rozumienia słownych instrukcji

LITERATURA:

• WINCZURA B.Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu. 
•  http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:p1ZGSp0kw4EJ:www.ejournals.eu/pliki/art/2764/+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-b
• https://issuu.com/impuls53b/docs/winczura_dziecko_z_autyzmem

polecam - https://issuu.com/wydawnictwojak/docs/jak_uczyc_cwiczenia